ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΣΤΟΚΧΟΛΜΗΣ ΚΑΙ ΕΜΦΥΛΗ ΒΙΑ
![](https://psychologytime.gr/wp-content/uploads/2022/12/Sam-Williams-on-pixabay-4393964_1920-960x640.jpg)
23 Αυγούστου 1973…Σουηδία…Ένοπλη ληστεία …ο Γιαν Έρικ Όλσον και ο Κλαρκ Όλοφσον εισβάλλουν σε μια τράπεζα στη Στοκχόλμη και κρατούν τέσσερις ομήρους. Η ομηρία διαρκεί για 5 ημέρες περίπου και λήγει όταν η αστυνομία εισβάλλει στον χώρο, συλλαμβάνει τους ληστές και απελευθερώνει τους ομήρους.
Με μια πρώτη ματιά, το γεγονός αυτό αφορά το αστυνομικό ρεπορτάζ και όχι μια σελίδα ψυχολογίας. Και όμως…Το ενδιαφέρον σε αυτή την ιστορία δεν είναι το γεγονός της ληστείας αλλά η αντίδραση των ομήρων σε σχέση με τους δράστες. Οι όμηροι, έδειξαν να συμπαθούν τους δράστες και να τους υποστηρίζουν, χαρακτηρίζοντάς τους ως καλούς και ευγενικούς. Παρουσίασαν, δηλαδή, μια ψυχολογική αντίδραση που εκδηλώνουν, μερικές φορές οι όμηροι, όταν αναπτύσσουν συναισθηματικούς δεσμούς, με εμπιστοσύνη και αφοσίωση στους θύτες τους, δείχνοντας να αγνοούν τον κίνδυνο στον οποίο είναι εκτεθειμένοι.
Ο ψυχίατρος Frank Ochberg, ο οποίος έγινε γνωστός για τις πρωτοπόρες μελέτες του στο ψυχικό τραύμα χρησιμοποίησε τον όρο «σύνδρομο της Στοκχόλμης» για να αποδώσει την αντίδραση αυτή.
![](https://psychologytime.gr/wp-content/uploads/2022/12/pexels-mart-production-7699463-1024x683.jpg)
Η περίπτωση της Στοκχόλμης δεν είναι η μοναδική περίπτωση στην οποία είχαμε την εκδήλωση του συνδρόμου. Ενδεικτικά, ακολουθούν κάποια γνωστά σχετικά παραδείγματα:
Patty Hearst (1974): Η οργάνωση Symbionese Liberation Army, απήγαγε την Patty Hearst, μια εκατομμυριούχο κληρονόμο, το 1974.Εκείνη, έπειτα από δύο μήνες έγινε ενεργό μέλος της Οργάνωσης και συμμετείχε σε μια ληστεία. Η Hearst φυλακίστηκε για τις ενέργειές της ενώ αργότερα, ο Πρόεδρος J.Carter μετέτρεψε την ποινή της και της έδωσε προεδρική χάρη.
Πτήση 847 TWA, Αθήνα-Ρώμη (1985): Δύο άνδρες Λιβανέζικης καταγωγής κατέλαβαν την πτήση 847 της TWA και κράτησαν ομήρους τους επιβάτες για 2 εβδομάδες. Οι αεροπειρατές κακοποίησαν και απείλησαν κάποιους επιβάτες. Ορισμένοι επιβάτες από αυτούς έδειξαν συμπάθεια προς τους αεροπειρατές στη διάρκεια της αεροπειρατείας αλλά και μετά την απελευθέρωσή τους.
Natascha Kampusch (1998): Η Natascha Κampusch, ήταν 10 ετών όταν απήχθη, στην Αυστρία, από τον Wolfgang Priklopil. Ξέφυγε από την αιχμαλωσία στην ηλικία των 18 ετών. Ανέπτυξε τα συμπτώματα του συνδρόμου της Στοκχόλμης μετά την αυτοκτονία του απαγωγέα της.
Elizabeth Smart ( 2003 ):Ένα ζευγάρι, ο Brian David και η σύζυγός του Wanda Barzee απήγαγαν την 14χρονη Elizabeth Smart από το Salt Lake. Ταξίδεψαν στην Καλιφόρνια, το Σαν Ντιέγκο, και το Λας Βέγκας. Η Smart υποστήριζε ότι ήταν η κόρη τους και όταν επέστρεψαν στη Γιούτα, ισχυρίστηκε ότι ήταν η δεύτερη σύζυγος του Brian David και ότι οι τρεις τους διατηρούσαν μια πολυγαμική σχέση. Υπήρξε μεγάλη δυσκολία, εκ μέρους της, να παραδεχθεί ότι ήταν η ίδια , ώσπου της επιδείχθηκε η φωτογραφία της πριν από την απαγωγή οπότε και αναγκάστηκε να παραδεχθεί την πραγματική της ταυτότητα.
![](https://psychologytime.gr/wp-content/uploads/2022/12/pexels-cottonbro-4101139-1024x683.jpg)
Η τάση αυτή ενός ομήρου να συνδέεται, να ταυτίζεται ή να συμπάσχει με τον απαγωγέα του φαίνεται να είναι μια ασυνείδητη συναισθηματική απάντηση στον τρόμο της αιχμαλωσίας, μια συνθήκη στην οποία η προστασία είναι εξ ολοκλήρου στα χέρια του απαγωγέα ή του θύτη.
Τα χαρακτηριστικά που παρουσιάζει:
-Το θύμα εκφράζει θετικά συναισθήματα προς το άτομο που το κακοποιεί ή το ελέγχει
-το θύμα εκφράζει αρνητικά συναισθήματα προς τον οικογενειακό και φιλικό του περίγυρο ή τις αρχές
-Το θύμα δικαιολογεί τον θύτη για τις πράξεις του και τον υποστηρίζει.
-Το θύμα αδυνατεί να διαλύσει τον δεσμό του με τον θύτη του
Το σύνδρομο της Στοκχόλμης συνδέεται συνήθως με απαγωγές και καταστάσεις ομηρίας. Είναι ένα σπάνιο φαινόμενο στη διαπραγμάτευση κρίσεων (ομηρία) και παρατηρείται μόνο στο 8% των θυμάτων που κρατούνται ως όμηροι.
![](https://psychologytime.gr/wp-content/uploads/2022/12/pexels-andrea-piacquadio-3807730-1024x683.jpg)
Σε ποιες περιπτώσεις συναντάμε το σύνδρομο της Στοκχόλμης;
Αυτός ο τύπος δεσμού μπορεί να λάβει χώρα σε στρατόπεδα συγκέντρωσης και γενικότερα σε εμπειρίες απαγωγής, όπου ο έντονος φόβος και η θέληση για επιβίωση μπορεί να προκαλέσει δεσμό με τον εχθρό. Εκτός από τις περιπτώσεις απαγωγής και ομηρίας, κάποιοι άνθρωποι μπορεί επίσης να αναπτύξουν αυτή την ψυχολογική κατάσταση ως απάντηση σε διάφορους τύπους τραύματος όταν ο θύτης βρίσκεται σε θέση ελέγχου ή εξουσίας. Μπορεί να παρουσιαστεί και σε θύματα άλλων τύπων τραύματος, όπως η σεξουαλική, σωματική και συναισθηματική κακοποίηση και η κακοποίηση παιδιών. Το σύνδρομο της Στοκχόλμης μπορεί να είναι μια πιθανή εξήγηση για τον λόγο που κάποιες γυναίκες παραμένουν σε σχέσεις κακοποιητικές, διστάζουν να καταγγείλουν την κακοποίηση, προστατεύουν τον θύτη και φτάνουν ακόμη και στο σημείο να είναι εχθρικές απέναντι στις αρχές όταν προσπαθούν να τις σώσουν.
Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι απαντήσεις των γυναικών στους άνδρες και στην ανδρική βία, μοιάζουν με τις απαντήσεις των ομήρων στους απαγωγείς και αποτελούν στρατηγική επιβίωσης. Αυτή η ψυχολογική σύνδεση αναπτύσσεται κατά τη διάρκεια των ημερών, εβδομάδων, μηνών ή ακόμη και ετών αιχμαλωσίας ή κακοποίησης. Με αυτό το σύνδρομο, όμηροι ή θύματα κακοποίησης μπορεί να συμπονέσουν τους απαγωγείς τους. Αυτή είναι μια συνθήκη αντίθετη του φόβου, του τρόμου και της περιφρόνησης που μπορεί να αναμένεται από τα θύματα σε αυτές τις καταστάσεις.
Έτσι, με την πάροδο του χρόνου, ορισμένα θύματα αναπτύσσουν θετικά συναισθήματα προς τους απαγωγείς τους. Μπορεί ακόμη και να αρχίσουν να αισθάνονται ότι μοιράζονται κοινούς στόχους και σκοπούς. Το θύμα μπορεί να αρχίσει να αναπτύσσει αρνητικά συναισθήματα προς την αστυνομία ή τις αρχές. Μπορεί να αγανακτούν με όποιον μπορεί να προσπαθεί να τους βοηθήσει να ξεφύγουν από την επικίνδυνη κατάσταση στην οποία βρίσκονται. Αυτό το παράδοξο δεν συμβαίνει με κάθε όμηρο ή θύμα και δεν είναι σαφές γιατί συμβαίνει όταν συμβαίνει.
Τι προκαλεί το σύνδρομο της Στοκχόλμης;
Οι ερευνητές δεν γνωρίζουν γιατί ορισμένοι αιχμάλωτοι αναπτύσσουν σύνδρομο Στοκχόλμης και άλλοι όχι. Μια θεωρία υποστηρίζει είναι ότι αυτή είναι μια μαθημένη τεχνική που πέρασε σε εμάς από τους προγόνους μας. Στον πρώιμο πολιτισμό, υπήρχε πάντα ο κίνδυνος να αιχμαλωτιστεί ή να σκοτωθεί κάποιο άτομο από άλλη κοινωνική ομάδα. Το δέσιμο με τους απαγωγείς αύξησε τις πιθανότητες επιβίωσης. Μερικοί εξελικτικοί ψυχίατροι πιστεύουν ότι αυτή η προγονική τεχνική είναι ένα φυσικό ανθρώπινο χαρακτηριστικό. Μια εξήγηση θα μπορούσε να είναι ότι λειτουργεί ως μια στρατηγική επιβίωσης , αφού με την υιοθέτηση αυτής της στάσης ο επιτιθέμενος μπαίνει από τη θέση απώλειας ελέγχου, στην οποία βρίσκεται, σε μια θέση απόλυτου ελέγχου.
Μια άλλη θεωρία είναι ότι, σε μια κατάσταση αιχμαλωσίας ή κακοποίησης, η οποία όπως είναι φυσιολογικό είναι έντονα συναισθηματικά φορτισμένη, οι άνθρωποι προσαρμόζουν τα συναισθήματά τους και αρχίζουν να έχουν συμπόνια για τον θύτη τους όταν τους δείχνει κάποια ευγένεια με την πάροδο του χρόνου. Επίσης, τα θύματα αισθάνονται ότι αν συνεργαστούν και σταματήσουν να αγωνίζονται εναντίον του, μπορούν να εξασφαλίσουν την ασφάλειά τους. Όταν το θύμα δεν βλάπτεται άμεσα από τον θύτη του και μπορεί, όπως νομίζει, να νιώθει ασφαλής, μπορεί να αισθάνεται ευγνωμοσύνη και ακόμη και να βλέπει τον θύτη του ως ανθρώπινο.
Για να εκδηλωθεί το σύνδρομο της Στοκχόλμης πρέπει να συντρέχουν κάποιες προϋποθέσεις:
1. Η βεβαιότητα από την πλευρά του θύματος ότι ο θύτης θα πραγματοποιήσει τις απειλές του.
2. Η επίδειξη κάποιας μικρής καλοσύνης ή κάποιων διευκολύνσεων που κάνει ο θύτης για το θύμα.
3. Η αίσθηση που έχει το θύμα ότι δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική λύση για την επιβίωσή του, μια εντύπωση που έχει επιμελώς καλλιεργηθεί από τον θύτη και μια πιθανή ενοχή ότι το ίδιο ευθύνεται για την κατάστασή του.
4. Ύπαρξη αντικειμενικής δυσκολίας να ξεφύγει το θύμα, αίσθηση αδιεξόδου.
Το σύνδρομο της Στοκχόλμης μπορεί να παρουσιαστεί σε οποιεσδήποτε διαπροσωπικές σχέσεις: στην οικογένεια, στις συντροφικές ή στις φιλικές σχέσεις, στην εργασία.Ο θύτης μπορεί να έχει οποιονδήποτε ρόλο που τον τοποθετεί σε θέση ελέγχου ή εξουσίας.
Πώς αντιμετωπίζεται…
Εάν πιστεύετε ότι εσείς ή κάποιος που γνωρίζετε έχει αναπτύξει σύνδρομο Στοκχόλμης, μπορείτε να ζητήσετε βοήθεια. Η συμβουλευτική ή η ψυχοθεραπεία για τη διαταραχή μετατραυματικού στρες μπορεί να βοηθήσει στην ανακούφιση των άμεσων προβλημάτων που σχετίζονται με το τραύμα όπως το άγχος και η κατάθλιψη. Επιπλέον,μέσω της ψυχοθεραπείας θα είστε σε θέση να κατανοήσετε την εμπειρία σας και θα διδαχθείτε υγιείς τρόπους αντιμετώπισης της κατάστασης.
Βιβλιογραφία: -Logan, M. H. (2018). Stockholm syndrome: held hostage by the one you love. Violence and gender, 5(2), 67-69. -Graham, D. L., Rawlings, E. I., Ihms, K., Latimer, D., Foliano, J., Thompson, A., .& Hacker, R. (1995). A scale for identifying" Stockholm Syndrome" reactions in young dating women: Factor structure, reliability, and validity. Violence and victims, 10(1), 3. Featured image:By Sam Williams on pixabay