Αν γυρίσουμε νοερά πίσω στο χρόνο, θα διαπιστώσουμε πόσες πολλές γενιές μεγάλωσαν με την απειλή αλλά και την εφαρμογή της σωματικής τιμωρίας. Ο Νίκος Καζαντζάκης αναφέρεται στα λόγια του πατέρα του προς τον δάσκαλο, την πρώτη του ημέρα στο σχολείο, ξεδιπλώνοντας, με το μοναδικό ύφος γραφής του, τις κρατούσες αντιλήψεις για τη χρήση της σωματικής τιμωρίας:
«-Το κρέας δικό σου» του ‘πε, «τα κόκαλα δικά μου. Μη τον λυπάσαι, δέρνε τον, κάνε τον άνθρωπο».
Και ο δάσκαλος επιβεβαιώνει:
«-Έγνοια σου, καπετάν Μιχάλη. Έχω εδώ το εργαλείο που κάνει τους ανθρώπους» κι έδειξε τη βίτσα.
Οι μύθοι γύρω από τη σωματική τιμωρία είναι πολλοί και ακόμη και σήμερα μπορεί να ακούσουμε :
«Το ξύλο είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος για να συνετίσουμε τα παιδιά».
«Και οι δικοί μου γονείς με χτυπούσαν αλλά δεν έπαθα και τίποτα, μια χαρά είμαι».
«Έφαγα πολύ ξύλο από τον πατέρα μου, ήμουν όμως και εγώ πολύ ζωηρός».
«Το ξύλο είναι απαραίτητο στα παιδιά που δεν υπακούουν για να μη γίνουν κακομαθημένα».
Photo: By andrea piacquadio on pexels
Ορισμένοι γονείς μπορεί να χρησιμοποιούν τη σωματική τιμωρία ως μέσο εκτόνωσης του εκνευρισμού και του θυμού τους, λόγω αδυναμίας να ανταποκριθούν στον γονεϊκό τους ρόλο αλλά και για άλλους λόγους , όπως – ενδεικτικά- λόγω κάποιας ψυχικής διαταραχής ή περιορισμένης νοητικής ικανότητας ή δυσκολίας έλεγχου των παρορμήσεών τους.
Τα παιδιά, από την πλευρά τους, συσσωρεύουν θυμό και οργή απέναντι στον κακοποιητικό γονιό αλλά και συναισθήματα ενοχής, θλίψης, ντροπής. Τα παιδιά που δέχονται κακοποιητικές συμπεριφορές έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, αίσθηση ότι δεν αγαπήθηκαν, ότι δεν έχουν αξία και ότι είναι ανεπαρκή. Στη βάση αυτών των συναισθημάτων βρίσκεται η δυσκολία του παιδιού να αποδεχθεί την τρομακτική συνειδητοποίηση ότι οι γονείς του είναι ανεπαρκείς, κακοποιητικοί και ανάξιοι της εμπιστοσύνης του. Κατά συνέπεια, το παιδί παίρνει επάνω του την ενοχή ότι το ίδιο είναι υπεύθυνο για την κακοποίησή του και θεωρεί ότι την άξιζε, εσωτερικεύοντας τη φωνή του γονιού και αρνούμενο την πραγματικότητα.
Ο γονιός, χρησιμοποιώντας την σωματική τιμωρία, εφαρμόζει μια μέθοδο μη αποτελεσματική, αφού μόνο προσωρινά μπορεί να επιτύχει την υπακοή, προκαλώντας καταστροφικές συνέπειες για τη μετέπειτα πορεία του παιδιού στη ζωή του. ‘Όπως λέει η Alice Miller : «Βραχυπρόθεσμα, η σωματική τιμωρία μπορεί να προκαλέσει υπακοή. Αλλά είναι ένα γεγονός που τεκμηριώνεται από έρευνες ότι μακροπρόθεσμα τα αποτελέσματα είναι η αδυναμία μάθησης, η βία και η οργή, ο εκφοβισμός, η σκληρότητα, η αδυναμία να αισθανθεί κανείς τον πόνο του άλλου, ειδικά των ίδιων του των παιδιών, ακόμη και ο εθισμός στα ναρκωτικά και η αυτοκτονία…»
Τα παραπάνω επιβεβαιώνονται από πλήθος ερευνών. Σε πρόσφατη έρευνα σε 1030 οικογένειες διδύμων, τα αποτελέσματα αποκάλυψαν ότι εκείνο το παιδί, από τα δίδυμα, που βίωνε την πιο «σκληρή» διαπαιδαγώγηση, εμφάνισε περισσότερο αντικοινωνική συμπεριφορά, επιβεβαιώνοντας τη συσχέτιση μεταξύ της σκληρής γονικής συμπεριφοράς και της αντικοινωνικής συμπεριφοράς των παιδιών.
Ένα εύλογο ερώτημα που προκύπτει είναι αν όλα τα παιδιά που έχουν υποστεί κακοποίηση στην παιδική τους ηλικία, θα καταλήξουν σε βίαιες συμπεριφορές μεγαλώνοντας. Σύμφωνα με την Alice Miller, αν υπάρχει έστω και ένα πρόσωπο («μάρτυρας-αρωγός») που μπορεί να λειτουργήσει ως προστατευτικός παράγοντας στη ζωή του παιδιού μπορεί να αποτραπεί αυτή η εξέλιξη. Στις έρευνές της σχετικάμε τις παιδικές ηλικίες δικτατόρων και κατά συρροήν δολοφόνων, διαπίστωσε ότι όλοι είχαν εκτεθεί στην παιδική τους ηλικία σε φρικτά τραυματικά βιώματα. Υπήρχαν όμως και κάποια πρόσωπα, τα οποία, αν και είχαν εκτεθεί σε σοβαρές κακοποιητικές συμπεριφορές, δεν εξελίχθηκαν σε κακοποιητές. Αναφέρει μάλιστα το παράδειγμα του Ντοστογιέφσκι, ο οποίος, όπως λέγεται, είχε έναν εξαιρετικά βίαιο πατέρα αλλά μια στοργική μητέρα. Εκείνη μετέδωσε στον γιο της τη γνώση για την ύπαρξη της αγάπης, χωρίς την οποία τα μυθιστορήματα του Ντοστογιέφσκι θα ήταν τελείως διαφορετικά. Αυτό είναι ενδεικτικό της σημασίας που έχει ένα «πρόσωπο- αρωγός» στη ζωή του παιδιού που θα του δείξει αγάπη και ενσυναίσθηση και θα το βοηθήσει να αναπτύξει και το ίδιο τέτοια συναισθήματα για τους γύρω του.
Στον αντίποδα της εξέλιξης ενός κακοποιημένου παιδιού σε κακοποιητικό ενήλικα, βρίσκεται η υιοθέτηση μιας παθητικής στάσης που χαρακτηρίζεται από χαμηλή αυτοεκτίμηση, αισθήματα ενοχής ή ντροπής. Τα παιδιά αυτά μεγαλώνοντας έχουν την τάση να εμπλέκονται σε σχέσεις κακοποιητικές, ακολουθώντας το μοτίβο των σχέσεων που διδάχθηκαν στην πατρική οικογένεια. Έχουν πολύ χαμηλή αυτοεκτίμηση και δυσκολεύονται να διαμορφώσουν μια σταθερή ταυτότητα. Δεν εμπιστεύονται τους ανθρώπους και περιμένουν τα χειρότερα από τις σχέσεις τους και από τη ζωή τους. Μπορεί να νιώθουν ένοχοι για ό,τι κι αν συμβαίνει ακόμη και εάν οι ίδιοι δεν έχουν την παραμικρή ευθύνη. Μπορεί να δέχονται την κακοποίηση σαν μια απόδειξη της εσωτερικευμένης εκείνης φωνής που έρχεται σαν ηχώ από τα παιδικά τους χρόνια λέγοντάς τους: «Εσύ φταίς, δεν αξίζεις την αγάπη και τον σεβασμό».
Photo: By helena lopes on pexels
Έχει γίνει πολύς λόγος για το αν η σωματική τιμωρία διαφοροποιείται από την κακοποίηση ή αν θεωρείται μια «ήπια» μορφή βίας. Με ποιο κριτήριο όμως θα θεωρήσουμε μια μορφή βίας ως ήπια; Από το γεγονός, ίσως, ότι το παιδί δεν κατέληξε στο νοσοκομείο; Ακόμη και αν μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε τη σωματική τιμωρία ως «ήπια», όσον αφορά τις βλάβες που προκαλεί στο σώμα, δεν θα είχαμε λάβει υπόψη τον αντίχτυπο που έχει στην ψυχή του παιδιού. Δεν είναι ανεξάρτητο το ένα γεγονός από το άλλο, αντιθέτως, είναι αλληλένδετα αφού γνωρίζουμε καλά ότι δεν υπάρχει καμία μορφή βίας που να μην συνοδεύεται από ψυχολογική βία. Δεν είναι μόνο λοιπόν ο πόνος αλλά και η υποτίμηση, η ταπείνωση και ο εξευτελισμός της προσωπικότητας του παιδιού. Σε έρευνα του 2015, διαπιστώθηκε ότι τα άτομα που δήλωσαν ότι είχαν βιώσει σωματική τιμωρία κατά την παιδική ηλικία διέτρεχαν μεγαλύτερο κίνδυνο να υποστούν και σωματική κακοποίηση.
Η σωματική τιμωρία δεν θα έπρεπε να διαχωρίζεται από την σωματική κακοποίηση, δεν θα έπρεπε να γίνεται καν λόγος για διάκριση ανάμεσά τους. Μια τέτοια προσέγγιση είναι επικίνδυνη, επειδή ενέχει τον κίνδυνο της κανονικοποίησης της βίας, με άμεση συνέπεια την υποτίμηση της σοβαρότητάς της.
Να μην ξεχνάμε, τέλος, ότι η Ελλάδα ανήκει στις χώρες που απαγορεύει τη σωματική τιμωρία με τον Νόμο 3500/2006 για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας . Πιο συγκεκριμένα, στην αιτιολογική έκθεση του Νόμου παρέχεται η διευκρίνιση ότι η σωματική τιμωρία δεν περιλαμβάνεται στα επιτρεπτά μέτρα σωφρονισμού και ότι η χρήση της θα έχει ως συνέπεια για τους γονείς να βρεθούν υπόλογοι για κακή άσκηση της γονικής μέριμνας.
Βιβλιογραφία:
-Burt, S. A., Clark, D. A., Gershoff, E. T., Klump, K. L., & Hyde, L. W. (2021). Twin differences in harsh parenting predict youth’s antisocial behavior. Psychological science, 32(3), 395-409. -Fréchette, S., Zoratti, M., & Romano, E. (2015). What is the link between corporal punishment and child physical abuse?. Journal of Family Violence, 30(2), 135-148. -Miller, A. (2013).Δρόμοι της ζωής-έξι ιστορίες. Εκδόσεις Ροές. Featured image:By monstera on pexels
You may also like
