ΑΓΑΠΗ ΜΕ ΠΑΘΟΣ: ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ, ΘΕΩΡΙΕΣ, ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ

Έρωτας, παθιασμένος έρωτας,  ρομαντικό πάθος,  παθιασμένη αγάπη, ρομαντικός έρωτας…Οι ονομασίες πολλές… όποια, όμως, από αυτές κι αν επιλέξουμε, αναφερόμαστε  σε εκείνο το συναίσθημα που έρχεται ξαφνικά στη ζωή μας και χαρακτηρίζεται από  «μια έντονη λαχτάρα για ένωση με τον άλλο». Είναι μια έντονη ψυχολογική κατάσταση, η οποία χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη  ισχυρών συναισθημάτων  (αγαλλίαση ή έκσταση όταν υπάρχει ανταπόκριση από το άλλο πρόσωπο  και άγχος ή απόγνωση όταν δεν υπάρχει ανταπόκριση) καθώς και από μια αίσθηση ισχυρής επιθυμίας  προς το πρόσωπο του άλλου, μερικές φορές σε σημείο εμμονής.

Αρκετοί ερευνητές κάνουν μια διάκριση (Hatfield, 1988 & Hatfield & Walster,1978) ανάμεσα στη συντροφική αγάπη,  η οποία περιλαμβάνει την οικειότητα και την τρυφερότητα (όχι όμως και το ερωτικό πάθος)  και στην παθιασμένη αγάπη που αναφέρεται  στην ερωτική επιθυμία προς ένα πρόσωπο και συνοδεύεται από  φυσιολογική διέγερση. Παρακάτω, θα αναφερθούμε στην παθιασμένη αγάπη.

Ποια είναι τα πιο συνηθισμένα χαρακτηριστικά της

• Yψηλή φυσιολογική διέγερση π.χ. ανεβαίνουν οι παλμοί της καρδιάς
• Έντονη επιθυμία συνεύρεσης με το άλλο άτομο
• Εμμονή για το άλλο άτομο
• Εξιδανίκευση του άλλου προσώπου
• Συχνή εναλλαγή έντονων συναισθημάτων από ευτυχία σε απόγνωση
• Έντονη επιθυμία για γνωριμία σε βάθος

Σύμφωνα με έρευνες, τα στοιχεία που μας επηρεάζουν και μας κάνουν να επιλέγουμε ένα πρόσωπο, ενώ απορρίπτουμε κάποια άλλα πρόσωπα μπορεί να είναι:

• Η φυσική εγγύτητα,
• Η συμφωνία των απόψεων,
• Η  φυσική  ελκυστικότητα των ατόμων, η εξωτερική τους, δηλαδή, εμφάνιση,
• Η αμοιβαιότητα, η ταυτόχρονη, δηλαδή, επιθυμία και των δύο ατόμων

Η παθιασμένη αγάπη  διαφέρει από άλλες πτυχές της σχέσης που εμπεριέχουν  συναισθήματα, όπως η οικειότητα. Η  οικειότητα αντιπροσωπεύει συναισθήματα εγγύτητας και σύνδεσης με ένα άλλο πρόσωπο, ενώ η παθιασμένη αγάπη  είναι μια έντονη επιθυμία για τη δημιουργία αυτής της οικειότητας.

Αν και η παθιασμένη αγάπη  εκλαμβάνεται κυρίως ως μια επιθυμία  για συναισθηματική ένωση ή οικειότητα  με έναν ρομαντικό σύντροφο, περιλαμβάνει, επίσης, μια επιθυμία για σεξουαλική ένωση. Η  σεξουαλική επιθυμία συσχετίζεται ισχυρά με την παθιασμένη αγάπη, ιδιαίτερα στους σύγχρονους, δυτικούς πολιτισμούς, όμως  δεν είναι απαραίτητο να αισθάνεται  κάποιος/α  σεξουαλική επιθυμία για να βιώσει το πάθος. Σε μελέτες νευροαπεικόνισης, βρέθηκε ότι η  σεξουαλική επιθυμία από μόνη της, σχετίζεται  με τα οιστρογόνα και τα ανδρογόνα των γονάδων, ενώ η παθιασμένη αγάπη  συνδέεται πιο στενά με την ενεργοποίηση σε περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με τα κίνητρα και  τον εθισμό.

Τριγωνική Θεωρία της Αγάπης

Στην «Τριγωνική Θεωρία της Αγάπης», ο Sternberg (1986, 1988) υποστηρίζει ότι η ερωτική αγάπη αποτελείται από: την οικειότητα, το πάθος και τη δέσμευση. Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή, διαφορετικοί συνδυασμοί αυτών των στοιχείων δημιουργούν διαφορετικά είδη ερωτικής αγάπης. Η ολοκληρωμένη αγάπη, σύμφωνα με τον Sternberg, απαρτίζεται και από τα τρία αυτά στοιχεία. Πιο απλά, οι σύντροφοι έχουν αναπτύξει οικειότητα μεταξύ τους, έχουν ερωτικό πάθος  και διατηρούν ταυτόχρονα και τη δέσμευση να παραμείνουν στη σχέση.

Το ύφος αγάπης

Σύμφωνα με τον Hendrick, οι άνθρωποι διαφοροποιούνται στον τρόπο με  τον οποίο βλέπουν τις ερωτικές σχέσεις και κάθε άτομο υιοθετεί ένα συγκεκριμένο ύφος:

• Ο έρωτας:  Ο έρωτας  έχει στοιχεία πάθους . Τα άτομα που επιλέγουν αυτό το ύφος ενδιαφέρονται πολύ για την εξωτερική εμφάνιση του/της συντρόφου τους και εμπλέκονται  πολύ γρήγορα στη δημιουργία έντονων  σχέσεων.
• Το παιχνίδι:  Τα άτομα αυτά δεν παίρνουν στα σοβαρά τις ερωτικές σχέσεις και τις αντιμετωπίζουν σαν παιχνίδι με αποτέλεσμα, πολύ συχνά, να πληγώνουν τους άλλους.
• Στοργή:  Σε αυτό το ύφος, η αγάπη χτίζεται αργά μέσα από την φιλία και τα τρυφερά αισθήματα των συντρόφων.
• Η πραγματιστική αγάπη: Βασίζεται στη λογική. Τα άτομα για να διατηρήσουν μια σχέση απαιτούν την ύπαρξη συγκεκριμένων ρεαλιστικών  προϋποθέσεων.
• Η μανία:  Έντονο συναισθηματικό ύφος, που χαρακτηρίζεται από εμμονές και ακραία συναισθήματα.
• Η αλτρουιστική αγάπη: Κύριο χαρακτηριστικό της είναι η  απουσία εγωισμού. Είναι ένα είδος αγάπης  περισσότερο πνευματικό  παρά σωματικό,  στο οποίο τα άτομα δίνουν προτεραιότητα στις ανάγκες του/της συντρόφου τους  έναντι των δικών τους αναγκών.

Η αγάπη Limerence (εμμονική ερωτική αγάπη)

Τον όρο εισήγαγε πρώτη η ψυχολόγος Dorothy Tennov στο βιβλίο της «Love and Limerence», που κυκλοφόρησε το 1979.Η αγάπη Limerence  είναι  μια έντονη μορφή ρομαντικού πάθους που χαρακτηρίζεται από εμμονικές σκέψεις για έναν πιθανό ερωτικό  σύντροφο. Αρχικά,  αναπτύσσεται  όταν  ένα άτομο θαυμάζει ή/και αισθάνεται σωματική έλξη για  ένα άλλο άτομο για το οποίο πιστεύει ότι είναι πιθανόν να ανταποκριθεί. Η αβεβαιότητα και η ανησυχία για την  απόκτηση του ενδιαφέροντος  αυτού του ατόμου, πιστεύεται ότι έχουν ως αποτέλεσμα την έντονη και εμμονική  ενασχόληση καθώς και την έντονη  επιθυμία για τον πιθανό  σύντροφο. Είναι γεγονός ότι  πολλά συμπτώματα της limerence  (π.χ. αίσθημα παλμών, τρόμος) είναι σχεδόν ίδια με τα συναισθήματα φόβου, νευρικότητας και άγχους.  Το πάθος αυτό συνήθως αυξάνεται σε ένταση έως ότου το άτομο που βιώνει αυτό το συναίσθημα διαπιστώσει αν  υπάρχει ανταπόκριση από την άλλη πλευρά (ή όχι) ή απευθυνθεί  σε άλλον σύντροφο. Αν και η θεωρία για την συνθήκη  Limerence,  αναγνωρίζει ότι ορισμένα άτομα βιώνουν το συναίσθημα αυτό  για μια ζωή, τέτοιες περιπτώσεις θεωρείται ότι είναι εξαιρετικά σπάνιες. Η μέση διάρκεια των συναισθημάτων limerence,  σύμφωνα με την Tennov (1979), είναι περίπου 2 χρόνια, με βάση την  έρευνα, με το  διάστημα να κυμαίνεται από 18 μήνες έως 3 χρόνια. Ο γάμος θεωρείται ότι είναι ιδιαίτερα πιθανό να μειώσει τα συναισθήματα του πάθους, καθώς ο γάμος παρέχει, στο άτομο που βρίσκεται σε κατάσταση limerence, μια μεγαλύτερη βεβαιότητα  για την ανταπόκριση του συντρόφου του, μειώνοντας έτσι σε σημαντικό βαθμό την ανασφάλεια.

Τα άτομα που βιώνουν αυτά τα ακραία συναισθήματα έχουν  την τάση να εξιδανικεύουν το “αντικείμενο του πόθου” τους σε τόσο μεγάλο βαθμό που αδυνατούν να δουν οτιδήποτε αρνητικό σε εκείνο. Ο φόβος μήπως το πρόσωπο αυτό τους απορρίψει είναι τόσο έντονος που τον  βιώνουν σα να πρόκειται να έρθει  η συντέλεια του κόσμου, αν και οι ίδιοι μπορούν να απομυθοποιήσουν  πολύ γρήγορα τον άλλο, ιδιαίτερα  όταν, πλέον,  θεωρούν ότι τον έχουν κατακτήσει. 

Οι 5 στρατηγικές του Douglass (1987)

Βασικό συστατικό μιας ερωτικής σχέσης, όπως άλλωστε και μιας φιλικής, είναι η αμοιβαιότητα. Είναι σημαντικό και τα δυο άτομα να επιθυμούν την σχέση. Όταν συναντάμε κάποιον που μας αρέσει,  για πρώτη φορά, προσπαθούμε να καταλάβουμε αν η επιθυμία είναι αμοιβαία, αν δηλαδή και από την άλλη πλευρά υπάρχει ενδιαφέρον. Ο Douglass, το 1987, μελέτησε πιθανούς τρόπους για να ελέγξουμε αν αρέσουμε σε κάποιον/α. Κατέληξε ότι χρησιμοποιούμε  5  στρατηγικές, προκειμένου να διαπιστώσουμε αν υπάρχει ερωτικό ενδιαφέρον προς το πρόσωπό μας:

1. Ρωτάμε ευθέως τον άλλο αν του αρέσουμε (confronting)
2. Ζητάμε από τον άλλο να κάνει κάτι για εμάς π.χ. μια χάρη (hazing) και αν δεχθεί το ερμηνεύουμε ως ένδειξη ενδιαφέροντος.
3. Σταματάμε την επαφή μαζί του για να διαπιστώσουμε αν εκείνος θα επιδιώξει να τη συνεχίσει (withdrawing)
4. Κάνουμε ένα υποτιμητικό σχόλιο για τον εαυτό μας για να δούμε αν ο άλλος θα προσπαθήσει να μας “ανεβάσει” (diminishing)
5. Καταφεύγουμε σε άλλα πρόσωπα/κοινούς γνωστούς μας, ώστε να πάρουμε πληροφορίες σχετικά με την εντύπωση που κάναμε στον άλλο ή να κάνουμε γνωστές πληροφορίες σχετικά με τη δική μας εντύπωση (networking)

Βιβλιογραφία:
-Carswell, K. L., & Impett, E. A. (2021). What fuels passion? An integrative review of competing theories of romantic passion. Social and Personality Psychology Compass, 15(8), e12629.
-Κοκκινάκη, Φ. (2005). Κοινωνική ψυχολογία. Εκδόσεις Τυπωθήτω, Αθήνα, σελ.311- 316

Featured image:By Andrea Piacquadio on pexels