DON’T WORRY,BE HAPPY: ΠΟΤΕ Η ΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ ΓΙΝΕΤΑΙ “ΤΟΞΙΚΗ”

Ο Γιάννης σηκώνεται από το γραφείο του και γεμίζει την κούπα του σκεπτικός. Δείχνει «χαμένος»  στις σκέψεις του. Ο συνάδελφός του,  ο Νίκος τον προσεγγίζει ανήσυχος. Μετά από τα πρώτα πέντε λεπτά συζήτησης,  ο Γιάννης του εξομολογείται ότι η τράπεζα βγάζει σε πλειστηριασμό  το σπίτι του. Είναι πολύ στενοχωρημένος  και δυσκολεύεται να μιλήσει. Η απάντηση από τον Νίκο έρχεται άμεσα: «Μη στενοχωριέσαι, θα το αντιμετωπίσεις και αυτό! Ψηλά το κεφάλι, κάνε θετικές σκέψεις»! Ο Γιάννης χαμογελάει με προσπάθεια και κάθεται ξανά στο γραφείο του. Η συζήτηση λήγει εκεί.

Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε ακούσει παρόμοιες εκφράσεις από φίλους, σε δύσκολες στιγμές,  ή ίσως να τις έχουμε  εκστομίσει και οι ίδιοι: «Όλα θα πάνε καλά!», «Κάνε θετικές σκέψεις!», «Ψηλά το κεφάλι, στάσου στο ύψος σου!», «Μην ανησυχείς,  χαμογέλα»  και άλλες παρόμοιες. Αν και εκείνος  που τις εκφράζει μπορεί να έχει την καλύτερη  πρόθεση, είναι πολύ εύκολο η παρακίνηση  για τη δημιουργία θετικών  σκέψεων  να καταλήξει σε  «τοξική θετικότητα».   

Τι είναι όμως η “τοξική θετικότητα”, πώς εκφράζεται και ποιές συνέπειες μπορεί να έχει;

Η “τοξική θετικότητα” μπορεί να περιγραφεί ως η συνεχής  προτροπή και παρακίνηση για εστίαση  στη  θετική πλευρά  ενός ζητήματος,  σε υπερβολικό βαθμό,  ενώ παράλληλα συνδυάζεται με την  αποφυγή, απόρριψη ή άρνηση οποιασδήποτε αναγνώρισης άγχους, αρνητικότητας ή συμπτωμάτων τραύματος.

Οι υποστηρικτές της “τοξικής θετικότητας” θα σας παροτρύνουν να αφήσετε στην άκρη όλα τα αρνητικά συναισθήματα  και να αποπνέετε μόνο θετική διάθεση,  ανά πάσα στιγμή, ανεξάρτητα αν αντιμετωπίζετε αντικειμενικά μια πολύ δύσκολη συνθήκη στη ζωή σας. Θα περιοριστούν μόνο σε ευχάριστα θέματα συζήτησης και τελικά θα αποτύχουν να κατανοήσουν πλήρως το περιεχόμενο  των σκέψεών σας και το νόημα  των συναισθημάτων σας.

Έτσι, θα σας κάνουν να νιώσετε:

1. Ματαίωση, επειδή προσδοκούσατε  κατανόηση από την άλλη πλευρά.

2.Ντροπή, επειδή δεν μπορείτε να συμμεριστείτε τον ενθουσιασμό τους.

3.Ενοχή, επειδή προσποιείστε κάτι διαφορετικό από αυτό που νιώθετε.

4.Αίσθηση ότι τα συναισθήματά σας υποτιμώνται, άρα δεν έχουν αξία.

5.Ανησυχία, άγχος, θλίψη  επειδή το πρόβλημα  παραμένει.

Αν η “τοξική θετικότητα όμως  είναι τόσο αρνητική για ποιο λόγο καταφεύγουμε σε αυτήν;  Ίσως  επειδή, νιώθουμε αμήχανα μπροστά στα αρνητικά συναισθήματα και δεν γνωρίζουμε πώς να τα διαχειριστούμε. Έτσι, αρκετές  φορές επιλέγουμε να επαναλάβουμε μηχανικά τα λόγια που θεωρούμε ότι θα έχουν αποτέλεσμα. Άλλωστε η θετικότητα είναι ένα από τα κυρίαρχα motto της εποχής μας.

Σε καμία περίπτωση, δεν υποτιμούμε τη σημασία της αισιοδοξίας και της θετικότητας στη ζωή μας. Απορρίπτουμε όμως  την “τοξική θετικότητα”. Αν και όλες  αυτές οι θετικές  φράσεις μπορεί να φαίνονται χρήσιμες για την ενθάρρυνση μιας θετικής νοοτροπίας, θα μπορούσαν, στην πραγματικότητα, να είναι επιβλαβείς εάν χρησιμοποιηθούν σε ακατάλληλη στιγμή ή για συγκεκριμένα γεγονότα. Φανταστείτε την περίπτωση μιας γυναίκας που δέχεται κακοποίηση. Η προτροπή να χαμογελάσει και να κάνει θετικές σκέψεις θα τη βοηθούσε; Το πιο πιθανό θα ήταν να ένιωθε ότι τα συναισθήματά της υποτιμώνται  ή ότι το γεγονός της κακοποίησής της  δεν είναι κάτι τόσο σοβαρό με όλες τις συνέπειες που αυτό  θα είχε.

Σε έρευνα που έγινε από τα  Πανεπιστήμια  της  Καλιφόρνια  και της Βοστώνης,  το 2006,  μελέτησαν την υπερβολική θετικότητα σε δείγμα  60 ατόμων  με διαταραχές διάθεσης ή αγχώδεις διαταραχές. Από τα 30 άτομα ζητήθηκε να προσπαθήσουν να καταπνίξουν τα συναισθήματά τους, ενώ παρακολουθούσαν μια συγκινητική ταινία,  ενώ από τα υπόλοιπα άτομα ζητήθηκε να αποδεχθούν τα συναισθήματά τους και να τα εκφράσουν. Οι ερευνητές κατέληξαν ότι  τα άτομα που καταπίεσαν τα συναισθήματά τους παρουσίασαν  υψηλότερα επίπεδα αρνητικού συναισθήματος, χαμηλότερα επίπεδα θετικού συναισθήματος,  φτωχότερη κοινωνική προσαρμογή και μειωμένη ευημερία  σε σχέση με εκείνους που άφησαν ελεύθερα να εκφραστούν τα συναισθήματά τους.

Με λίγα λόγια, όσα χαμόγελα και να “φορέσουμε” στο πρόσωπό μας, όσες φορές κι αν επιβάλλουμε στον εαυτό μας να κάνει θετικές σκέψεις  και όσο κι αν μοιάσουμε  στους ήρωες των διαφημίσεων που είναι πάντα λαμπεροί και θετικοί το μόνο που θα πετύχουμε  θα είναι κάτι που δεν θα μας εκφράζει, που δεν θα είναι ο εαυτός μας. 

Τι μπορούμε να κάνουμε:

-Ας αποδεχθούμε τα αρνητικά συναισθήματά  μας και ας τα επεξεργαστούμε. Όσο  επώδυνο κι αν είναι αυτό θα μας  δώσει χρήσιμες πληροφορίες ώστε να αλλάξουμε προς το καλύτερο.

-Ας αποδεχθούμε ότι τα συναισθήματά μας δεν είναι απαραίτητο να αποκλείουν το ένα το άλλο. Το γεγονός ότι είμαστε στενοχωρημένοι για κάποιο θέμα, δεν σημαίνει ότι αποκλείεται να έχουμε ελπίδα και αισοδοξία ότι η κατάσταση θα βελτιωθεί.

-Ας προσεγγίσουμε με ενσυναίσθηση τον φίλο,τον συνάδελφο, τον γείτονα που προσπαθεί να μοιραστεί ένα δυσάρεστο συναίσθημά του μαζί μας. Δεν είναι εύκολο, απαιτείται δύναμη και κουράγιο για να το κάνει. Ας μην του κλείσουμε την πόρτα.

Βιβλιογραφία:
-Sokal, L., Trudel, L. E., & Babb, J. (2020). It’s okay to be okay too. Why calling out teachers’ “toxic positivity” may backfire. Education Canada, 60(3)
-Campbell-Sills, L., Barlow, D. H., Brown, T. A., & Hofmann, S. G. (2006). Effects of suppression and acceptance on emotional responses of individuals with anxiety and mood disorders. Behaviour Research and Therapy, 44(9)
-Sinclair, E., Hart, R., & Lomas, T. (2020). Can positivity be counterproductive when suffering domestic abuse? A narrative review. International Journal of Wellbeing, 10(1)

Featured image:By andrea piacquadio on pexels